St. Laurentius

Hoe het begon
Toneelvereniging St. Laurentius is opgericht op 1 september 1934, tijdens de zomerfeesten op Kasteel Cortenbach, door een groep enthousiaste toneelliefhebbers. Die stond regelmatig in Voerendaal en omliggende plaatsen op de geïmproviseerde planken, om mensen te vermaken met toneel, muziek, cabaret en revues. Bekende namen die vanaf de oprichting een stempel gedrukt hebben op de toneelvereniging en St. Laurentius ook altijd veel positieve publiciteit bracht, was o.a. Wiel Habets de eerste regisseur, Wim Palmen, Johan Gorissen, de vader van de latere voorzitter Jacques Gorissen, Piet Arets, Sjang Senden en Sjeng Habets. Deze laatste was jarenlang secretaris en heeft vanaf 1934, > 25 jaar lang alle notulen en archieven bijgehouden. De eerste toneeluitvoering die men gaf was met het stuk: “Napoleons horloge” in Het Laurentiushuis. In de eerste jaren van haar bestaan speelde de vereniging binnen een tijdsbestek van 17 maanden, 13 verschillende stukken, (eenakters, blijspelen, en kluchten), zowel in Voerendaal, als in de regio. Met een relatief kleine spelersgroep, stond men op de planken met: “Heb ik mijn kind gedood“, “Een zwerver kwam“, “Gesjogte Jongens“, “De sjriever van de Koel“, “S.O.S.” en “De Smokkelaar”. Men deed ook mee aan toernooien, waar men diverse prijzen in de wacht sleepte. Ook in de beginjaren had men wel eens te maken met een matige opkomst van het publiek, omdat er op dezelfde datum, meerdere activiteiten waren in Voerendaal (o.a. van buurtverenigingen). Dit probleem schijnt dus van alle tijden te zijn!

Locaties
In 1997 speelde Toneelvereniging St. Laurentius, na 63 jaar, voor het laatst in Het Laurentiushuis, gelegen aan de Spekhouwerstraat. Dit gebouw, in de volksmond beter bekent als ’t Patronaat, moest in het kader van het nieuwe centrumplan, wijken voor de Rabobank.

Men heeft niet altijd in ’t Patronaat op de planken gestaan, en dat had een speciale reden. De vereniging repeteerde in het verre verleden in een gebouw, bij de huidige generaties bekend geworden als de Davidbron (lokaal van de Harmonie St. David), toentertijd gelegen op de plek waar nu ongeveer de Borenburg ligt. Men moest deze locatie in de beginjaren delen met Harmonie St. Joseph en de toenmalige Burgerwacht. Overdag werd het gebruikt als leslokaal. Op een dag mocht de vereniging het lokaal niet meer binnen, omdat een onverlaat in de ruimte een grote drol had geproduceerd. St. Laurentius kreeg de schuld, mocht daar niet meer repeteren en in ’t Patronaat niet meer spelen.

Men werd een aantal jaren “d’r sjiëtclub” genoemd. Later bleek het hoofd van de school de dader, maar dat werd in de doofpot gestopt. Noodgedwongen is men toen enige tijd uitgeweken naar café Restaurant de la Station van uitbater Smeets, in de Hoolstraat in Voerendaal.

In 1997 nam men met pijn in het hart afscheid van ‘t Patronaat, echter niet alvorens men de “laatste steen”, uit het gebouw had veiliggesteld. Sjang Senden, medeoprichter en beschermheer, mocht deze uit handen van voorzitter Siem van Dinther, aan het einde van de laatste voorstelling, onder toeziend oog van het aanwezige publiek, in ontvangst nemen.

Ook is er van ’t Patronaat nog een schilderij gemaakt in 1999, door Anita Snopkowski-Smeets. Dit schilderij heeft toneelvereniging St. Laurentius bij de opening in 1999, aangeboden aan de Rabobank en dit schilderij heeft in de vestiging aan de Spekhouwerstraat gehangen tot de sluiting van de bank in 2014.

Voerendaal kreeg in 1999 een nieuw Cultureel Centrum: “De Borenburg“ en sinds de eerste uitvoeringen, mag de vereniging zich verheugen in een enorme toename van het aantal bezoekers. Speelde men in 1997 nog voor 575 bezoekers, momenteel zijn dat er, verdeeld over 4 uitvoeringen, ongeveer 1000.

Uiteraard heeft de vereniging ook op andere plaatsen gepeeld in Voerendaal. In de beginjaren speelde men ook heel veel in de openlucht en daar had men in Voerendaal een paar leuke locaties voor; Kasteel Haeren in het Haerenpark en Kasteel Cortenbach. In 1949, bij de viering van het 900-jarig bestaan van de Sint Laurentiuskerk kreeg de vereniging grote bekendheid met de openluchtuitvoeringen van: “Rheinhart van Voerendaal“, op Kasteel Cortenbach. Het stuk, geschreven door Pater P. Eyckeler, werd niet minder dan 7 maal opgevoerd voor vele duizenden bezoekers en onder het toeziende oog van veel kerkelijke en politieke hoogwaardigheidsbekleders.

Als verenigingslokaal heeft heel lang café Senden aan het Kerkplein gefungeerd. Op die plek staan sinds 2025, 3 nieuwe huizen. Wiel Senden. de uitbater was tot aan zijn dood in 1997 jarenlang beschermheer. Zijn kinderen Annie (huidige beschermvrouw), Hub en Fienie, zijn schoonzonen Hub Leclair (21 jaar voorzitter) en Jan Severens (oud-regisseur en ere-lid), waren ook lid van de vereniging en zijn broer Sjang was een van de medeoprichters van St. Laurentius. Momenteel is de volgende generatie aan zet bij Sint Laurentius, Rob Janssen de huidige voorzitter is een kleinzoon van Wiel Senden.

Begin jaren ’70 werd café Senden gesloten en verkaste de toneelvereniging naar de overkant (Kerkplein 63), naar het op 7 augustus 1970 geopende café ’t Geulke van Lei en Regina Crutzen. Met verschillende uitbaters en verschillende namen is deze locatie inmiddels geen horecagelegenheid meer. Sinds de opening van de Borenburg in 1999 repeteert de vereniging in het cultureel centrum, maar ook al vele jaren in café ’t Brandhüske van Henny en Käthy Crutzen. Deze locatie heeft per 1 september 2025 helaas ook definitief haar deuren gesloten, waarmee de kern Voerendaal geen enkele café meer rijk is en Sint Laurentius geen repetitiehome meer heeft, waar men na afloop van de repetitie nog gezellig kan napraten en na borrelen.

Nieuwsgierigheid, wellicht een van de weinige karaktertrekken die elk mens bezit. Hoe vaak zeggen mensen wel niet: “Daar zou ik wel eens een kijkje achter de schermen willen nemen…” Onlogisch is dat niet, die nieuwsgierigheid. Want achter de schermen van pakweg een grote handelsonderneming, een gelouterde televisieserie of een reizende theaterproductie gebeuren heel vaak interessante en spannende dingen. Allemaal om de zaken vóór die spreekwoordelijke schermen gladjes te laten verlopen.

Bij toneelvereniging Sint Laurentius is dit niet anders. De toneelspelers kunnen (en moeten) tijdens de voorstellingen blindelings vertrouwen op hetgeen er achter de schermen gebeurd.

Dat begint al in een vroeg stadium, wanneer de dames en heren van de leescommissie verschillende toneelstukken lezen en samen met de regisseur bepalen welke klucht het Voerendaals publiek in het komende toneelseizoen krijgt voorgeschoteld.

Diezelfde regisseur heeft vervolgens de – niet altijd even makkelijke – taak om met de beschikbare spelers de rolverdeling in te vullen. Alsof dat al niet genoeg is, mag de beste man of vrouw de uiteindelijke spelersgroep klaarstomen voor het echte werk: de voorstellingen op de planken van Cultureel Centrum De Borenburg. En dat daar soms behoorlijk wat ‘bloed, zweet en tranen’ bij komen kijken, kunt u zich wel voorstellen…

Tijdens de talloze repetities wordt de regisseur bijgestaan door iemand die letterlijk achter de schermen zit en er voor zorgt dat daar alles in goede banen wordt geleid: de regieassistent(e). Voor het overige zijn de acteurs afhankelijk van elkaar, wanneer ze onverhoopt eens de tekst kwijt zijn.

Een aspect waar Sint Laurentius al vele jaren voor geroemd wordt, zijn de altijd weer schitterende decors. De uren zagen, boren, behangen en verven die daar in zijn gaan zitten, zijn nauwelijks zichtbaar. Wat wel altijd zichtbaar is, is het geweldige eindresultaat dat deze groep creatievellingen en handige klussers uiteindelijk altijd letterlijk op de bühne brengen.

Belangrijk is vervolgens wel dat die schitterende decors op een zo mooi mogelijke manier worden gepresenteerd en uitgelicht. Een lamp ophangen is één ding, maar diezelfde lamp vervolgens ook nog perfect uitlichten… Dat is iets wat gerust overgelaten kan worden aan onze technici. Technici mogen ze met recht genoemd worden, want naast het licht worden er ook veelvuldig geluidseffecten en menig vrolijke deuntje vanuit de donkere regieruimte de zaal in geslingerd.

En dan zijn er nog altijd de mensen die bij Sint Laurentius achter de schermen van de schermen werken; de dames en heren bij de entree, ‘de bühnemeister’ en de toneelassistente, die er voor zorgen dat alles tijdens de uitvoeringen, achter de coulissen gladjes verloopt. Ook de mensen van de catering, die de inwendige mens van de acteurs, in de pauze, verzorgen met een hapje en drankje. Allemaal vrijwilligers die door de jaren heen onmisbaar zijn geworden voor onze vereniging.

Waarschijnlijk is hetgeen hierboven staat beschreven de ware kracht van Sint Laurentius; datgene wat al meer dan 90 jaar gebeurd achter de schermen!